Onderbuikgevoel

Eén van de veel gebruikte woorden van het jaar 2016, onderbuikgevoel. Wie gebruikt het niet? Ja, de mensen aan wie deze gevoelens worden toegeschreven. Zij gebruiken weer andere woorden. Maar wie hun taalgebruik en vooral hun gedrag wil afkeuren spreekt misprijzend over onderbuikgevoel. Weten mensen wel wat ze zeggen wanneer ze dit woord in de mond nemen?

Op Wikipedia wordt een omschrijving gegeven. Onderbuikgevoel ‘wordt in negatieve zin gebruikt voor gevoelens en emoties die men als negatief ervaart.’ Aan deze omschrijving wordt iets aardigs toegevoegd: ‘In deze betekenis worden onderbuikgevoelens doorgaans aan anderen toegeschreven; men gaat er zelden van uit dat men ze zelf heeft.’ (http://nl.wikipedia.org/wiki/Onderbuikgevoel)

De miskenning van de gevoelens van de buik is diep ingesleten in onze cultuur. Zonder het te beseffen – daarvan ga ik tenminste uit – bevestigen al deze mensen de negatieve visie op dit lichaamsdeel en daarmee op het lichaam als geheel. De onderbuik en zijn gevoelens worden niet aanvaard. Handelen op basis van deze gevoelens is verwerpelijk. Er wordt kwaad van gesproken.

De nieuwe Bijbelvertaling spreekt daarom van de gevoelens van het hart. Daarmee wordt goed verwoord wat er bedoeld wordt. Maar hier gaat het niet om het hart. De bijbelvertalers passen zich bij de lezers aan. Zij weten natuurlijk wel dat hier de gevoelens van dieperliggende organen worden bedoeld: die van het ingewand, van de buik en de onderbuik. Maar wie zou dat begrijpen? Toch wordt door hun vertaling een negatieve visie op het lichaam in stand gehouden.

Al wat in het maatschappelijk leven als zeer onfatsoenlijk wordt beschouwd wordt aan de onderbuik toegeschreven. Maar is dit wel juist? Je kunt het uitproberen – zachtjes of in de binnenkamer. Zeg eens met alle emotie die in je is iets heel negatiefs over een ander mens. Wat voel je dan? De onderbuik? Voel je niet eerder een verkramping, vooral die van de keel?  In de Hebreeuwse taal wordt deze verkramping verharding genoemd, de verharding van het hart. Zo kunnen ook de buik en de keel verhard raken.

Wie over een ander mens negatief spreekt moet zich aanspannen. Het zijn dan niet de gevoelens van de buik die spreken, maar die van de kramp. Dit zijn echt verschillende dingen.
Er kunnen overigens goede redenen zijn om deze kramp te ervaren. Dan namelijk wanneer je pijn of onrecht wordt aangedaan. Je eerste reactie is die van afweer. Je wilt je afsluiten voor het gevaar dat op je af komt.

Werner van den Valckert (1595 – 1645), De barmhartige Samaritaan – collectie Rijksmuseum

Maar wat doen wij met een kind dat zich angstig voelt en ongelukkig omdat het iets akeligs heeft meegemaakt? We nemen het op schoot. We stellen het gerust. We brengen het daardoor in contact juist met de gevoelens van de onderbuik. De vrouwelijke gevoelens van het ingewand en van de baarmoeder. Daarna kan het kind weer zijn gang gaan. Het heeft de warmte gevoeld waardoor het leven kan. Het woordje mededogen is de uitdrukking van dat gevoel. Het Hebreeuwse en het Griekse woord verwijzen naar de buik. Is dit ook niet wat al die mensen die zo verkrampt reageren nodig hebben? Dat er iemand is die tegen ze zegt: kom maar hier jongen!

U begrijpt wel wat ik u toewens voor het nieuwe jaar. Dat u in contact mag blijven met die diep liggende gevoelens van het lichaam, het innerlijke ontfermen, en dat als u akeligheden moet verwerken – en dat moeten we allemaal op onze tijd – dat u mededogen om u heen mag ervaren en warmte en liefde. Zo ervaren wij God.

31 december 2016
Pieter Korbee