Stiltemeditatie – 21 december 2016
Geschreven door Pieter Korbee
De komende dagen wordt weer het kerstverhaal gelezen. Het begint met de zo bekende woorden uit het evangelie van Lucas: ‘In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af’. In de Griekse tekst wordt het woord dogma gebruikt. Wij kennen dit woord ook. In remonstrantse kring is het niet populair. Remonstranten zien zich als ondogmatische christenen. Zo wordt het op de flyers van de voorjaarsserie hier in Alkmaar vermeld. Overigens is niet elke remonstrant hiermee gelukkig. Want in de dogma’s van de kerk, wordt dan gezegd, worden wezenlijke dingen verwoord. De vraag is, moet je deze als onaantastbare, als keizerlijke uitspraken beschouwen? Nee, zullen velen van ons zeggen.
Wanneer we de stilte ingaan, gaan we nog een stap verder. We gaan aan woorden voorbij. Aan de grote woorden en zeker aan vaststaande, onaantastbare woorden. We proberen dit in ieder geval. Misschien blijken zulke woorden later nog wel van nut te zijn; we hoeven er niet krampachtig afstand van te doen. Misschien leren we ze nog op een andere manier kennen.
Onze intentie is echter om een gebied te vrij te leggen dat niet door woorden wordt bezet. Dit gebeurt in de stiltemeditatie.
Wie zich hiermee in de afgelopen eeuw intensief heeft bezig gehouden is pater H.M. Enomiya Lassalle. Ik zal nog wel vaker op hem terugkomen. Hij maakte een onderscheid tussen twee vormen van meditatie. De object-gebonden overweging, waarin wordt nagedacht over een woord of een onderwerp. Denk aan onze preek. Daarnaast noemt hij de object-vrije meditatie. Daarmee bedoelde hij het vrij worden van beelden en woorden, het leeg worden van de geest. Hij zag deze vorm van meditatie als een weg naar godservaring. Hij sprak ook van diepte-inkeer.
Daarmee gebruiken we opnieuw grote woorden. Maar we moeten zulke woorden niet als objectieve waarheden gebruiken. Ze duiden eerder een richting aan. De richting namelijk van het loskomen van woorden en gedachten, en zeker van objectieve feitelijkheden en keizerlijke bevelen. Pater Lassalle was het te doen om een onmiddellijke ontmoeting die het verstandelijke overstijgt, de ontmoeting met God.
Daarmee wordt niet gezegd hoe die ontmoeting tot stand komt. De weg erheen wordt negatief aangegeven, deze overstijgt het verstandelijke. Een onwelwillend oor zou aan vaagheid kunnen denken. Ik vermoed dat pater Lassalle zou zeggen dat een dergelijke ontmoeting een geschenk is. Een geschenk dat zich voordoet op de weg van de meditatie.
Misschien zijn dit allemaal wel veel te grote woorden, waarin bovendien impliciet te grote beloften worden gedaan. Toch is dit de context waarbinnen de stiltemeditatie plaats vindt. Het is goed, zoals ik de vorige keer gezegd heb, om je zoveel mogelijk te houden aan datgene wat je in de stilte ervaart of niet ervaart en om dit voorzichtig woorden te geven. Maar het perspectief reikt verder. Dat perspectief wordt ervaarbaar wanneer je een half uur in stilte hebt doorgebracht. Je ervaart een andere blik op de wereld; de stilte is deel van je geworden en tegelijkertijd ervaar je de stilte in de wereld om je heen. Je bent ver van ieder dogma.
Schud nu even je schouders, recht je rug, zet je voeten iets uit elkaar, leg je handen in elkaar, strek je hals, concentreer je op je ademhaling en sluit je ogen.
Laten we de stilte ingaan.
