‘Ode aan de synode’

“Met deze slagzin wordt van 10 november 2018 tot 29 mei 2019 de Synode van Dordrecht herdacht, die in die periode vier eeuwen geleden werd gehouden. Vandaag, 14 januari, is het precies vierhonderd jaar geleden dat de remonstranten in Dordrecht de zaal werden uitgestuurd. ‘Ode aan de synode’? Of een dag van treurnis?

Remonstranten werden vanaf deze 14de januari vier eeuwen geleden verbannen, gevangengezet of onder curatele gesteld. Een groep predikanten vluchtte naar Antwerpen. Om elkaar bij te staan richtten zij daar de Remonstrantse Broederschap op.

Twee jaar later werd de broederschap een kerkgenootschap. Met een eigen belijdenis, maar met daarbij een lang voorwoord dat aangaf dat de belijdenis wel min of meer richtinggevend, maar niet bindend was. In zaken van geloof ligt het laatste woord uiteindelijk bij ieder zelf.

Met de ogen van nu waren het zeer orthodoxe lieden, die remonstranten. Het theologische conflict dat toen zo hoog opliep, daar ligt (bijna) niemand meer van wakker. Maar eigenlijk was dat ook niet de hoofdzaak van het conflict. Zowel in hun verzoekschrift (in de woorden van toen: remonstrantie), door 44 predikanten ondertekend in 1610 op – nota bene – 14 januari, als in de uitvoerige redevoering van hun woordvoerder bij de synode, klinkt het pleidooi door voor een kerk zonder belijdenisdwang. Een pleidooi voor verdraagzaamheid.

Dat was niet de kant die de synode op wilde. Die koos voor een kerk op één vaste grondslag, die geen ruimte bood voor afwijking op basis van eigen inzichten en ervaring, van het eigen geweten. Aan de belijdenisgeschriften werden uiteindelijk nog de Vijf artikelen tegen de Remonstranten toegevoegd. In Dordrecht heeft het pleidooi voor een tolerante protestantse kerk verloren.

Er is veel veranderd sinds die tijd. De remonstranten hebben een ontwikkeling doorgemaakt naar een vrijzinnig kerkgenootschap, voor een vrij en verdraagzaam christendom. Hoe verschillend hun koers in al die tijd ook is geweest, steeds was verdraagzaamheid een belangrijk uitgangspunt. Dat is ook nu nog zo.

Ook de dominante protestantse kerk heeft allerlei ontwikkelingen doorgemaakt. Tegenwoordig is het onderscheid tussen remonstranten en delen van wat nu de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is, niet zo groot meer. Er zullen leden zijn die in hun manier van geloven niet ver van de remonstranten afstaan. Maar de belijdenisgeschriften van zoveel honderd jaar geleden wil men binnen de PKN in ere blijven houden. De kerk als instituut houdt daaraan vast. Dat valt te betreuren.

Dus toch een dag van treurnis?”

Jan van Belle
Voorzitter van de Remonstrantse Gemeente Leeuwarden.

—————-
De prent is een schoolplaat van de Synode van Dordt. In het midden, aan tafel, zitten de remonstranten in de beklaagdenbank. Op 14 januari 1619 werden ze weggestuurd door voorzitter Johannes Bogerman, predikant in Leeuwarden.